Trở lại

Xét Nghiệm Dịch Não Tuỷ Giúp Chẩn Đoán Bệnh Lý Thần Kinh Như Thế Nào?

Dịch não tuỷ có chức năng bảo vệ hệ thần kinh trung ương, đảm bảo sự tuần hoàn và cân bằng chất điện giải trong hệ thần kinh. Có thể hiểu một cách đơn giản là dịch não tuỷ được xem như lớp màng bảo vệ não và tuỷ sống.

Khi cơ thể có những bất thường liên quan đến hệ thần kinh, thông qua xét nghiệm dịch não tuỷ sẽ phát hiện được dấu hiệu bệnh, góp phần chẩn đoán sớm để điều trị bệnh kịp thời.

Tìm Hiểu Về Dịch Não Tuỷ

Đối với người trưởng thành có sức khoẻ bình thường, trung bình trong cơ thể chứa khoảng 150 – 180ml dịch não tuỷ.

Dịch não tuỷ là chất dịch không màu, trong suốt. Theo nghiên cứu, người ta tìm thấy sự tương đồng của dịch não tủy và huyết tương. Tuy nhiên, không có fibrinogen, bilirubin và có rất ít cholesterol.

Dịch não tuỷ có cấu tạo như một dịch siêu lọc của huyết tương, có trong khoang dưới nhện, các bể não và trong các não thất.

bQqQB2stK4bASqhnSrqt4FFDqU0nXlRsMbM2pIZOvRFmF9Ze4XWefTdWN4z7VqHNmQNwutIQFJHNwTpx_1612430507.jpg
Dịch não tủy (Cerebrospinal fluid) có chức năng quan trọng
bảo vệ hệ thần kinh trung ương

Về chức năng của dịch não tuỷ bao gồm:

  • Dịch não tuỷ được xem như một lớp đệm giúp bảo vệ hệ thần kinh trung ương (Não bộ và tủy sống) trước những sang chấn cơ học.
  • Tham gia vào quá trình chuyển hoá của hệ thần kinh trung ương như đảm bảo sự tuần hoàn ổn định của hệ thần kinh, các kháng thể, hormone và các bạch cầu.
  • Dòng di chuyển 1 chiều của dịch não tủy còn giúp vận chuyển các chất, cân bằng chất điện giải và điều chỉnh độ pH của hệ thần kinh trung ương.

Chính vì những vai trò quan trọng này mà khi hệ thần kinh trung ương bị tổn thương cũng kéo theo dịch não tuỷ sẽ có các thay đổi tương ứng.

Xét Nghiệm Dịch Não Tuỷ Là Gì?

Có thể hiểu một cách đơn giản rằng xét nghiệm dịch não tuỷ là phương pháp tiếp cận lâm sàng nhằm mục đích kiểm tra tình trạng của dịch não tuỷ, giúp các bác sĩ đo được áp lực trong dịch não tuỷ.

Từ những kết quả xét nghiệm sẽ làm cơ sở để phát hiện, chẩn đoán và điều trị các bệnh liên quan đến hệ thần kinh trung ương nổi bật như bệnh viêm tủy, viêm màng não và cả bệnh ung thư não.

bBIpljmeU4vRBf4jsg1B5ZK4AsAfNYUkJZn1GDrIgnHcEVXCrFDRRrQiBOvb8ZMwTSHS8juLIpej2cXF_1612430616.jpg
Xét nghiệm dịch não tuỷ có ý nghĩa như thế nào?

Như vậy, kết quả xét nghiệm dịch não tuỷ có ý nghĩa rất quan trọng trong việc chẩn đoán, điều trị và theo dõi bệnh, cụ thể như sau:

Chẩn đoán

Đối với chẩn đoán, nhờ vào xét nghiệm dịch não tuỷ có ý nghĩa phát hiện và góp phần chẩn đoán các bệnh lý như:

WTInn9SeCYPVc3S8m69d90Kv8ZD4uy713ztFNJIVydsqZkEolj3uAC8N7Ab4G0QX0osKKCyb23oViWHF_1612430698.jpg
Xét nghiệm dịch não tuỷ giúp chẩn đoán các bệnh lý thần kinh
  • Bệnh do vi khuẩn gây nên ảnh hưởng đến hệ thần kinh bao gồm viêm màng não, viêm tủy, viêm não.
  • Các bệnh lý ác tính ở giai đoạn sớm như ung thư màng não, xơ cứng rải rác, hội chứng ép tủy, viêm đa rễ dây thần kinh…
  • Các bệnh lý chưa tìm ra nguyên nhân gây bệnh, nổi bật nhất là co giật, động kinh, rối loạn ý thức hoặc lú lẫn…
  • Trường hợp nghi ngờ chảy máu dưới nhện nhưng khi chụp cắt lớp vi tính vẫn cho ra kết quả bình thường.

Điều trị bệnh

  • Giúp đưa các loại thuốc kháng sinh để điều trị bệnh lý thần kinh trung ương hoặc các bệnh về dây, rễ thần kinh.
  • Đưa các loại thuốc gây tê cục bộ áp dụng với những trường hợp phẫu thuật bằng phương pháp gây tê tuỷ sống.
  • Giúp đưa các loại thuốc đặc hiệu vào khoang dưới tuỷ sống.

Theo dõi kết quả điều trị bệnh

Đối với một số trường hợp, xét nghiệm dịch não tủy còn giúp theo dõi kết quả điều trị thông qua các chỉ số dịch não tủy như sau:

Dịch não tuỷ bình thường khi quan sát bằng mắt sẽ trong suốt, không có màu.

Độ pH của dịch não tuỷ bình thường ở mức: 7,4 – 7,6.

Tỷ trọng của dịch não tuỷ bình thường ở mức: 1,006 – 1,009.

Độ nhớt của dịch não tuỷ trong mức cho phép là: 1,01 – 1,06.

Quy Trình Tiến Hành Xét Nghiệm Dịch Não Tuỷ

Hiện nay, với sự tiến bộ của y học cùng các trang thiết bị hiện đại đã có các phương pháp lấy dịch não tuỷ với thời gian nhanh chóng và giảm đau đớn cho bệnh nhân.

IJWO6tno2v1UEeLyGdhJHTrT7ah1nkRDuoeW1X8TWSXGY6pgFsCvDKYhy9uSzo6puBMG2nzt8Atzqinx_1612430794.jpg
Các phương pháp lấy dịch não tuỷ được áp dụng hiện nay

Tùy theo trường hợp sẽ áp dụng các cách khác nhau bao gồm:

Chọc Cisternal

Chọc Cisternal được thực hiện bởi các bác sĩ chuyên khoa thông qua kỹ thuật đưa kim vào vị trí dưới xương chẩm (nằm phía sau hộp sọ) để hút ra một lượng dịch não tuỷ cần thiết.

Phương pháp này được thực hiện bởi chất dẫn huỳnh quang. Tuy nhiên, đây là phương pháp có độ nguy hiểm cao.

Chọc não thất

Chọc não thất là phương pháp hiếm khi sử dụng trong các trường hợp thông thường, đa phần được thực hiện trong phòng phẫu thuật và được khuyến cáo với những bệnh nhân có nguy cơ bị thoát vị não.

Khi tiến hành các bác sĩ chuyên khoa sẽ cần đến những dụng cụ y tế chuyên dụng, sau đó áp dụng kỹ thuật để khoan một lỗ trên hộp sọ bệnh nhân, đưa kim trực tiếp thông qua lỗ đã khoan thẳng vào não thất để lấy dịch não tuỷ.

Chọc dò tuỷ sống thắt lưng

Ngoài 2 cách trên thì hiện nay phương pháp chọc dò tủy sống thắt lưng (lumbal puncture) được ưu tiên sử dụng phổ biến nhất vì độ an toàn cao. Quy trình thực hiện chọc dò tuỷ sống bao gồm các bước:

  • Bệnh nhân cần làm một số xét nghiệm như thử phản ứng thuốc gây tê, xét nghiệm đông máu… để kiểm tra tình trạng sức khỏe đạt yêu cầu mới có thể tiến hành.
  • Khi tiến hành, bệnh nhân sẽ nằm trên giường, nghiêng người ở tư thế co chân đầu gối cong lên phía ngực.
  • Bác sĩ sẽ xác định vị trí chọc kim ở thắt lưng, tiến hành sát trùng rộng xung quanh vùng chọc kim, sau đó tiêm thuốc gây mê tại chỗ.
  • Đưa kim tiêm vào vị trí chỗ cột sống đã xác định để hút dịch não tuỷ khoảng từ 1 – 10ml, đồng thời đo áp lực tại dịch não tuỷ.
  • Rút kim ra khỏi cơ thể bệnh nhân, tiến hành sát trùng, làm sạch và băng vết tiêm bằng gạc y tế.
  • Sau khi hoàn tất quy trình bệnh nhân cần phải nằm nghỉ ngơi trong thời gian ngắn.

Mặc dù đây là phương pháp được đánh giá về độ an toàn cao, nhưng có vẫn có những rủi ro nhất định bệnh nhân có thể gặp phải sau khi chọc dịch tuỷ sống như: Bị đau đầu, nhiễm khuẩn tại vết thương (áp xe, viêm màng não chọc), hay bị chảy máu ngoài màng cứng.

Kết Quả Xét Nghiệm Dịch Tủy Não

Dịch tủy não bình thường: Có màu trong suốt, áp lực dịch não tủy  (80 -100) 70-120mm cột nước, độ nhớt của DNT là 1,01- 1,06, độ pH là 7,4 -7,6, tỷ trọng dịch tủy não ở mức 1,006-1,009.

Dịch tủy não có màu mờ đục: Số lượng tế bào tăng (500-1000 bạch cầu/mm3), thì nguy cơ bệnh nhân bị nhiễm trùng, viêm màng não mủ, cũng có khả năng bị tích tụ các tế bào máu trắng hoặc protein.

Dịch não tuỷ có dính máu: Đây là dấu hiệu cho thấy bệnh nhân bị xuất huyết hoặc tắc nghẽn dây cột sống.

Dịch tủy não có màu cam, vàng hoặc ngả sang màu nâu: Đây là dấu hiệu cho thấy có khả năng bệnh nhân gặp phải tình trạng tăng protein dịch tủy não hoặc đã từng bị chảy máu trong thời gian gần đây.

Tuy nhiên, cũng có thể do máu từ tủy sống khiến dịch tuỷ có màu máu, nên để chắc chắn sẽ cần làm thêm các xét nghiệm khác để xác định.

Không chỉ thông qua màu sắc sẽ giúp nhận biết các dấu hiệu của bệnh lý, nhờ vào các chỉ số khi xét nghiệm dịch não tuỷ cũng phản ánh những thay đổi bất thường của cơ thể.

Viêm màng não mủ: Dịch não tuỷ có màu đục, số lượng tế bào tăng lên mức 500 – 1000 bạch cầu/mm3, trong đó hầu hết là bạch cầu đa nhân trung tính, glucose giảm rõ rệt, NaCl ở mức bình thường, protein toàn phần tăng ở mức 100 – 300 mg/%, khi cấy dịch não tuỷ có vi khuẩn mọc (phế cầu, màng não cầu…)

Viêm màng não do virus: Dịch não tuỷ có màu sắc trong suốt, protein thường chỉ tăng nhẹ, tế bào tăng chủ yếu là lympho. Thử các phản ứng viêm Pandy và Nonne-Appelt sẽ có kết quả dương tính.

HX3SrV7sL8L6pNXceJfX4l4GyfWhMix0iIPjv4reUGchwCzybQLYS3MrpeHQHSPXkP026bGdMNb74fSy_1612431043.jpg
Xét nghiệm dịch não tuỷ giúp chẩn đoán bệnh viêm màng não

Viêm màng não lao

Dịch não tuỷ chuyển sang màu vàng chanh, trong suốt, đo áp lực dịch não tuỷ tăng, tế bào tăng lên từ vài chục cho đến vài trăm tế bào/mm3.

Khi ở giai đoạn đầu bạch cầu có biểu hiện trung tính và lympho. Về sau lympho lại chiếm ưu thế và tăng cao chiếm 70 – 90%.

Nếu để dịch lắng trong ống nghiệm và quan sát sau 24 giờ sẽ thấy có hiện tượng nổi váng, glucose và muối giảm, protein tăng nhẹ. Nhờ vào cấy dịch tuỷ não có thể thấy được vi khuẩn lao.

Tai biến mạch máu não

Đối với bệnh nhân xuất huyết nội sọ: Dịch não tuỷ có thể lẫn máu không đông trong ống nghiệm. Protein sẽ tăng cao do máu chảy vào khoang dưới nhện, tỷ lệ các thành phần tế bào có trong dịch não tuỷ nhận thấy có sự tương tự như ở máu.

Đối với người bị xuất huyết nhu mô não và ở sát não thất hoặc sát khoang dưới nhện: Quan sát dịch não tuỷ cũng có thể lẫn máu, nhưng với một lượng máu ít, nên dịch não tuỷ thường chỉ thay đổi màu sắc nhẹ có màu hồng nhạt. Nếu máu đã chảy nhiều ngày trước đó thì xét nghiệm chỉ thấy bilirubin.

Đối với bệnh nhân nhồi máu não (tắc động mạch não:) Áp lực dịch não tuỷ thường tăng nhẹ, protein cũng tăng ở mức nhẹ, tế bào có kết quả bình thường và các xét nghiệm khác đều không phát hiện bất thường.

U não: Đo áp lực dịch não tủy tăng cao, phân ly protein  – tế bào với biểu hiện protein tăng (thường đạt ở mức trên 100mg% nhưng trong khi đó số lượng tế bào khác vẫn ở mức bình thường).

Như vậy, nhờ vào kết quả xét nghiệm dịch não tuỷ về các thông số, màu sắc và các xét nghiệm thử phản ứng, kiểm tra thành phần dịch não tuỷ sẽ có ý nghĩa trong việc phát hiện, chẩn đoán bệnh lý thần kinh.

Căn cứ vào kết quả xét nghiệm, tùy thuộc vào trường hợp bệnh các bác sĩ sẽ có phác đồ điều trị thích hợp đem lại hiệu quả tích cực.

Để tham khảo về các nhóm xét nghiệm và bảng giá, quý khách vui lòng truy cập Tại Đây.

Trang này không thể và không chứa đựng thông tin tư vấn y khoa. Các nội dung này được cung cấp chỉ nhằm mục đích thông tin và tuyên truyền, không thay thế cho bất kỳ tư vấn y khoa nào. Theo đó, trước khi tiến hành bất kỳ hành động nào dựa trên thông tin này, vui lòng gặp nhân viên y tế phù hợp để được tư vấn.